Vruchtgebruiktestament en inkomstenbelasting

Jan is overleden. Hij heeft zijn vrouw Sandra en drie kinderen achtergelaten. Jan heeft destijds een vruchtgebruiktestament gemaakt om zijn vrouw verzorgd achter te laten.

Per 1 januari 2001 is de Wet op de inkomstenbelasting ingrijpend gewijzigd. Onder de huidige Wet op de inkomstenbelasting kan een vruchtgebruiktestament nadelige gevolgen hebben ten aanzien van de eigen woning.

Oude Inkomstenbelasting

In het verleden werd vaak voor de bescherming van de langstlevende echtgenoot een vruchtgebruiktestament gemaakt. Het oude inkomstenbelastingstelsel sloot hier op aan.

Stel: Jan en Sandra waren in gemeenschap van goederen gehuwd. Dit betekent dat de helft van hun gezamenlijke vermogen de nalatenschap van Jan is; de andere helft is van Sandra vanwege het huwelijk. Volgens het testament van Jan zijn Sandra en de drie kinderen de erfgenamen, ieder voor 1/4^e gedeelte van de nalatenschap.

Conclusie: na het overlijden is 5/8^e gedeelte van het totale vermogen van Sandra (ook bekend als "de helft en een kindsdeel"). De kinderen erven ieder 1/8^e gedeelte van het totale vermogen belast met een vruchtgebruik ten behoeve van Sandra. Ten aanzien van de woning is de helft en een kindsdeel (= 5/8 gedeelte) volle eigendom van Sandra. De kinderen hebben van de woning ieder 1/8 gedeelte in (blote) eigendom waarvan Sandra het vruchtgebruik heeft.

Volgens de oude inkomstenbelasting was alleen op Sandra de eigen woningregeling van toepassing. Bij haar inkomen werd het zogeheten huurwaardeforfait opgeteld. Dit huurwaardeforfait bedraagt in de meeste gevallen 1,25% van de WOZ-waarde van de woning. Aftrekbaar zijn renten van hypothecaire schulden. De kinderen hoefden in de oude situatie geen inkomstenbelasting noch vermogensbelasting over hun gedeelte van de woning te betalen.

Huidige Inkomstenbelasting

Onder de werking van de huidige Inkomstenbelastingstelsel kan een vruchtgebruiktestament nadelige gevolgen hebben ten aanzien van de eigen woning. In het huidige belastingstelsel moeten zowel Sandra als de kinderen inkomstenbelasting betalen over de woning.

Sandra wordt voor wat betreft de woning belast in box 1. Op de gehele WOZ-waarde van de woning wordt ten aanzien van Sandra het eigenwoningforfait toegepast. Het vruchtgebruik leidt niet tot een korting. De kinderen worden voor wat betreft hun aandeel in de woning belast in box 3. In box 3 wordt ieder overig vermogen belast tegen een netto-tarief van 1,2% over de waarde. Voor wat betreft de waarde geldt niet de WOZ-waarde maar de vrije verkoopwaarde waarbij rekening gehouden wordt met het vruchtgebruik van Sandra.

Samenvattend: zowel de kinderen als Sandra moeten over de woning inkomstenbelasting betalen met als gevolg dat de woning in de huidige Inkomstenbelasting relatief zwaarder wordt belast dan in het oude stelsel. Er zijn overigens voorstellen om deze "over kill" aan belastingheffing bij een vruchtgebruiktestament weg te nemen doch thans bestaat daarover geen zekerheid.

Advies

In het algemeen is het aan te raden iedere vijf jaar te bezien of uw testament nog "up to date" is. Zoals het er nu naar uitziet, pakt een vruchtgebruiktestament voor veel mensen onder het huidige belastingstelsel nadelig uit. Indien u zo’n testament heeft is het verstandig dit testament te herzien.